Zbigniew Oporski

Obraz przedstawiający martwe miasto, które zakrywa niesiona przez ptaki ogromna płachta powstał w 2021 roku, a praca nad nim zajęła dwa miesiące i skończony został na przełomie marca i kwietnia. Nie pamiętam kiedy powstał pomysł na ten temat: czy pojawił się on jako wariacja obrazu miasta z czworonogiem, czy może powstał w innym czasie. Pamiętam zaś kadr jaki mi się ukazał przed oczami, który był zbliżony do przedstawionego oraz gwieździste niebo, jako trzeci plan całości. W warstwie konstrukcyjnej, to zależało mi na swego rodzaju patosie sceny, w której lecące bez głów ptaki trzymają zniszczoną płachtę docelowo mającą zakryć misato dopełniając jego końca. Pierwotnie ptaki miały wrzeszczeć, by nadać scenie więcej dramatyzmu, ale po namalowaniu szkicu, stwierdziłem, iż bardziej pasująca i bez utraty dramatyzmu będzie cisza. Dlatego ptakom w ogóle usunąłem głowy przez co chyba jeszcze bardziej wszystko stało się martwe. Początkowy zamysł przedstawiał ogromną tkaninę leżącą na ziemi, którą to ptaki niczym wielkie prześcieradło naciągały na ruiny, lecz w trakcie pracy pomyślałem, by niejako połączyć drugi plan (tkaninę) z trzecim (niebem), tak by niejako płachta spływała z nieba. Uznałem to za ciekawsze rozwiązanie i namalowałem je. Zależało mi na mocnonasyconym, odbitym od nieba świetle, które równoważyło delikatne, czerwonawe światło nad horyzontem po przeciwnej stronie. Wszystko to dla wzmocnienia nierealności sytuacji. Niekiedy w takiej szacie oświetleniowej miewam sny. Jako dopełnienie całości, na jednym z budynków namalowałem postać wykonującą gest uciszania. Części filozoficznej, czy może bardziej ideowej nie chcę opisywać by nie psuć dociekań widza i wbrew pozorom nie jest ona zbyt wielka. Gdy obraz wszedł w fazę detalu, to cisza o jakiej myślałem na etapie szkicu zamieniała się w początek utworu „O Fortuna” Carmina Burana z charakterystycznym brzmieniem chóru, tak więc czasami patrzyłem na to, jak na spektakl ciszy, a innym razem w tle słyszałem początek wspomnianego utworu Carla Orffa. Obraz ma wymiary 100 x 118 cm i jest malowany techniką olejną na płycie aluminiowej.

Ołówki. Cykl na które składa się dwanaście prac stworzonych w 2013 roku w Warszawie, po sporych zmianach życiowych i oczekiwaniu na ponowny powrót do Szczecina. Nie planuję więcej wracać do tej techniki, więc prace będą swego rodzaju „białymi krukami”. Poza jedną, reszta ma wymiar 100 cm na 70 cm. Poniżej pokazuję te dostępne.

Obrazy maluję na anodowanych płytach aluminiowych jako podobraziach, które uważam za jednymi z trwalszych, o czym zresztą można przeczytać w fachowej literaturze. Malowany w w 2020 roku obraz, roboczo nazwany „Gruzospadem” o wymiarach 124 cm wysokości na 100 cm w podstawie jest do chwili obecnej rekordzistą jeśli chodzi o czas poświęcony na jego stworzenie, oscylujący wokół czterech miesięcy. Tak długi okres wynikał z przyjęcia metody malowania, którą wybrałem spośród dwóch, mianowicie: albo wodospad przerabiam na ruiny głównie architektury, albo riuny na wodospad. Wybrałem tę drugą, o wiele bardziej pracochłonną, wymagającą użycia drobnych pędzli dla całej powierzchni „wody”, których dla tego celu zużyłem kilkanaście jak nie kilkadziesiąt. Następnie wypracowany detal zacząłem zamazywać, przerabiać, odpowiednio cieniować, aż do finalnej postaci. Pomysł na jego powstanie zrodził się z inspiracji wcześniejszą pracą, czyli kwadratowym wodospadem umieszczonym wewnątrz ogromnej przestrzeni. Obraz ten wisiał u mnie na ścianie i w którymś momencie, zerkając, pojawiła się wizja łącząca rozpadające się budynki z wodospadem w ujęciu na wprost, przy czym od razu wyobraziłem sobie, a raczej „usłyszałem” ogromny huk temu towarzyszący. Podczas szkicowania już wiedziałem, że nie ma sensu trzymać się jednej skali oraz jedynie architektury. Tak więc oprócz różnej wielkości strzępów architektury pojawiają się najdziwniejsze elementy jakie mi względnie swobodnie przychodziły do głowy, bądź inne, jakie „widziałem” w plamach malując. W pracy tej – mówiąc potocznie – dałem upust wyobraźni i ilość dziwactw rosła wraz z czasem malowania obrazu. Dół pierwotnie miałbyć uproszczony, złożony jedynie z jakiejś barierki i węszącego psa, ale wygrała wyobraźnia. „Gruzospad” dał początek pochodnym wizjom i jego wersje z całą pewnością pojawią się w przyszłości. Obraz jest na pewno dla widzów lubiących detal, cierpliwych, analizujących pracę centymetr po centymetrze, gdyż jest tam cała masa elementów fantastycznych, niezrozumiałych, czy wręcz celowo sprzecznych, których nie chcę wskazywać po to, by oglądający mógł z biegiem czasu odkrywać kolejne z nich i być może dostrzegać zalążki przyszłych obrazów. A wszystko to w morzu pytań i refleksji.

Obraz przedstawiający kwadratowy wodospad na tle olbrzymiego dołu, powstawał w okresie w którym poszukiwałem ekspresji w sposobie kładzenia farby, zapoczątkowanej przez szkic ołówka robionego jeszcze w 2013 roku. Otóż robiąc ów szkic nieco niedbałymi kreskami kreśląc je zgodnie z kierunkiem jaki wyznacza mi praworęczność, pełen zaskoczenia zauważyłem, iż rysunek „ożył sprawiając wrażenie ruszającego się”. Znałem ten efekt nie tylko z wcześniej widzianych prac ołówkowych czy z historii malarstwa (np. impresjonizmu), ale wiedzieć coś, a to zrozumieć to dwie różne sprawy, wręcz odmienne stany umysłu. Wówczas pojąłem, że ekspresja może płynąć nie tylko z tematu i formy pracy, ale także charakteru posługiwania się danym narzędziem. Zaczęło mi zależeć na swego rodzaju nerwowości linii, by widz czuł, iż praca powstawała w emocjonalnym wzburzeniu. Ponieważ kreski stawiałem ukośnie, to później, w oleju postanowiłem zaadaptować ten sposób i w takim stylu powstało kilka obrazów, w tym omawiany wodospad będący pierwszym jaki namalowałem w ogóle. Do dzisiaj przykładam olbrzymią wagę do sposobu kładzenia farby i najprawdopodobniej jeszcze nie jedna zmiana przede mną. Sam temat nie wziął się z nikąd ponieważ jest tam element stale pojawiający się w mojej głowie, a mianowicie olbrzymia, płaska powierzchnia, w domyśle betonowa na której widnieją usychnięte i pokiereszowane czasem kikuty będące kiedyś drzewami. Pierwszym obrazem gdzie takie coś się pojawiło był spory dół biegnący ku horyzontowi nad którym leciały dwa, spłoszone i gubiące pióra ptaki. Boczne płaszczyzny porastały wspomniane uschnięte drzewa. Obraz był w tonacjach turkusowych. Jakiś czas później pomyslałem, a dlaczego by nie zrobić czegoś podobnego, patrząc na przepaść prostopadle z jednego z brzegów? Ponieważ sam dół wydawał mi się dość nudny, to pojawił temat główny, czyli wodospad, ale taki z którego woda miała czerpać źródło nie wiadomo skąd. Dlaczego wodospad? Nie wiem. Dlaczego taki? Także nie wiem. Po prostu wydało mi się to ciekawe. Podczas „wizualizacji wodospadu” pojawił się szum spadającej wody, co z kolei skojarzyło mi się ze sunącymi, majestatycznie popychanymi przez wiatr chmurami i w taki oto sposób uznałem chmury za konieczny element tej pracy. Oświetlenie dałem z tyłu, w miarę nisko. Jednakże szybko poczułem chęć przełamania spokojnego dźwięku i całej scenerii kontrastującym, jeszcze nieokreślonym krzykiem lub dramatem. Wówczas powstał zalążek sceny, w której pierwotnie miała być łódź, a jej nieuchronny koniec wyznaczała linia wodospadu. Byłem gotowy do rozpoczęcia pracy, lecz uznałem, że koncepcja wymaga zmian. Tak więc na bez wiosłowej, czyli bez sterownej łodzi pojawił się człowiek, a na pierwszym planie dodałem drugiego, wrzeszczącego, mającego świadomość przyszłej tragedii. Postaci na łodzi uniosłem rękę w bliżej nieokreślonym geście, a osoba wrzeszcząca wydawała mi się jednak niestosowna, więc schowałem ją za swego rodzajem zabudową architektoniczną, ale wciąż zachowałem u niej cechy świadomości sytuacji. To wszystko powstało w głowie, po czym rozpocząłem malowanie. Nie chcę opisywać więcej, by nie psuć intelektualnej zabawy w domysłach oglądających widzów. Pozostają pytania: Czy osoba na łodzi spokojnie godzi się ze swym losem? Czy macha ręką w geście rozpaczy, czy może po prostu woła, by ostatni raz w życiu pożagnać człowieka na pierwszym planie? Kim jest każda z postaci? Czy osoba na łodzi i ta druga to ta sama persona, ale być może w innym wieku? Czy jedna z nich jest jakimś wyobrażeniem tej drugiej? Która której? Czy mamy do czynienia z wyobrażeniem sumienia? Może z poczuciem winy? Czy może chodzi tu o grę między światem doczesnym, a mistycznym? Te i wiele innych pytań oraz odpowiedzi zostawiam widzom i ich indywidualnym stanom ducha. Pozostaje mi tylko dodać, iż praca ta będzie miała wersję, gdzie chyba utrzymam pierwotny zamysł samotnej łodzi, której los wyznacza granica przepaści, a może….?